Jadąc nie tak dawno z Polańczyka w kierunku Wołkowyji zatrzymałem się przed czymś co kiedyś było pomnikiem upamiętniającym 40-lecie wyzwolenia Bieszczadów, ufundowanym przez społeczeństwo gminy Solina. Żałowałem, że nie miałem wtedy przy sobie aparatu, to co zobaczyłem wołało o pomstę do nieba. Zdewastowany, zarośnięty, niczym nie przypominał tego czym był przed dwudziestu trzy laty kiedy go odsłaniano.

Moment odsłonięcia pomnika poświęconego oddziałowi "Muchy" Kunickiego.

Autorem projektu i później jego wykonawcą był Andrzej Rozborski – artysta plastyk jednocześnie nauczyciel szkoły podstawowej w Terce. W załoĹźeniu i później tak został wykonany, miał symbolizować samotnie stojący kikut komina spalonej chałupy wiejskiej. Stawał się przez to bardziej wymowny w swej prostocie.

Wśród gości tamtej uroczystości było obecny wójt gminy Solina - Zbigniew Sawiński

Sam pomysł upamiętnienia 1944 roku na tym terenie, czyli daty wyzwolenia BieszczadĂłw oraz działającego na tym terenie w tamtym okresie największego oddziału partyzanckiego Mikołaja Kunickiego pseudonim „Mucha”, oddziału, ktĂłry z bagien Polesia i Wołynia walcząc na kresach wschodnich, lubelszczyĹşnie i kieleczczyĹşnie dodarł w końcu w Bieszczady, był pomysłem jego byłych partyzantĂłw – Władysława Gankiewicza, JĂłzefa Solana, Jacka Czternastka oraz JĂłzefa Pawłusiewicza. Zresztą w oddziale „Muchy” było duĹźo więcej partyzantĂłw z tamtych stron. Wspominany juĹź JĂłzef Pawłusiewicz przedwojenny oficer Wojska Polskiego wraz z bratem Tadeuszem dołączył do oddziału Kunickiego z 27 innymi partyzantami.



W oddziale był Stanisław Gołdasz, ksiądz z Wołkowyji pełniący funkcję kapelana. Maria Kociołek, przedwojenna naczelnik poczty w Wołkowyji , Franciszek Gankiewicz ojciec wspomnianego juĹź Władysława - wĂłjt Wołkowyji, Stanisław Matusik, Ludmiła Paszowska z mężem JĂłzefem czy teĹź nadleśniczy Maciejewski spod Ustrzyk GĂłrnych z dwoma synami cĂłrką. To tylko nieliczne nazwiska tych, ktĂłrzy w oddziale „Muchy” walczyli. W końcowym okresie oddział liczył prawie czterystu ludzi w składzie czterech kompanii bojowych, zwiadu, oddziału ochrony sztabu, pododdziału sanitarnego i kwatermistrzowskiego. W oddziale znajdowały się teĹź rodziny partyzantĂłw, ktĂłre uciekły przed terrorem niemieckim i band UPA. Domniemam, Ĺźe większość z tych ludzi juĹź nie Ĺźyje. JuĹź ten fakt powinien władzom gminy Solina dać do myślenia. Tym bardziej, Ĺźe uczestnikiem odsłonięcia pomnika w 1984 roku i spotkania z pułkownikiem Mikołajem Kunickim był obecny wĂłjt gminy Solina Zbigniew Sawiński. Historia nie toleruje próşni. Prędzej czy później ludziom, ktĂłrzy chcą pisać historię na nowo odbije się czkawką. MoĹźemy przyjąć, Ĺźe oddziału „Muchy” w Bieszczadach nie było.



Możemy przyjąć, że Pierwsza Armia Wojska Polskiego to ruscy przebierańcy a Berling był Chińczykiem. Tylko co to da. Za jedno czy też dwa pokolenia, kiedy to całe oszołomstwo minie nasze prawnuki zaczną się pytać dziadka to co był czterdziesty piąty rok i do osiemdziesiątego dziewiątego nic nie było. I trzeba będzie odpowiedzieć. Tak była czarna dziura a ty jesteś już ufoludkiem.



NarĂłd, ktĂłry nie szanuje własnej historii bez względu na to jaka by ona nie była nie szanuje sam siebie. I tak jest postrzegany przez innych, Gminę Solina odwiedza corocznie setki tysięcy turystĂłw . Wypadałoby się zastanowić czy nie warto byłoby odrestaurować tego pomnika i przywrĂłcić historii BieszczadĂłw postać Mikołaja Knickiego „Muchy” dowĂłdcy największego polskiego oddziału partyzanckiego na tym terenie. Oddziału, w ktĂłrego szeregach walczyli takĹźe ojcowie i dziadkowie obecnego pokolenia mieszkańcĂłw wsi Wolowyja, na ktĂłrej terenie pomnik stoi.