Bardzo rzadko udaję się do sąsiedniej Ukrainy i to pomimo tego, Ĺźe historia i kultura narodu ukraińskiego bardzo mnie interesuje a trudną polsko-ukraińską przeszłością zajmuję się od dawna. Powodem takiego postępowania są trudności w przekraczaniu przejścia granicznego Krościenko – Smolnica wywołane ogromną ilością osĂłb przekraczających granicę w celach innych niĹź turystyka, spotkania rodzinne czy w interesach. Tydzień przed podróżą, ktĂłrą chcę poniĹźej opisać, wybrałem się na Ukrainę samochodem i pomimo pozornie nieduĹźej kolejki przekroczenie granicy zajęło mi znacznie ponad dwie godziny. SzczegĂłlnie przykre było konieczność zawracania od bramy wyjazdowej po stempel kontroli weterynaryjnej, o ktĂłrego konieczności posiadania nie miałem zielonego pojęcia, a ukraiński pogranicznik nie poinformował mnie o tym. Dlatego, gdy w miniony piątek dnia 29 września zaszła konieczność wyjazdu do Lwowa, postanowiłem skorzystać z pociągu relacji Sanok – ChyrĂłw odjeĹźdĹźającego z Ustrzyk Dolnych kilka minut przed siĂłdmą rano, oraz samochodu osobowego udostępnionego mi przez jednego z moich ukraińskich przyjaciół. Podróş do Lwowa przebiegła zgodnie z planem, jeĹźeli nie liczyć konieczności oczekiwania na funkcjonariuszy ukraińskich słuĹźb granicznych, co spowodowało bez mała pół godzinne opóźnienie. Z owego porannego kontaktu ze słuĹźbami granicznym utkwiła mi w pamięci szybka i w pełni profesjonalna obsługa ze strony polskiej kontroli granicznej, oraz stojący na peronie urzędnicy ukraińscy, ktĂłrzy spokojnie paląc papierosy w ogĂłle nie przejmowali się koniecznością odprawienia oczekujących pasaĹźerĂłw. Prawdziwa „przygoda” czekała mnie dopiero w drodze powrotnej. Na stacji kolejowej w Chyrowie odprawę pasaĹźerĂłw rozpoczęto dopiero w godzinie planowego odjazdu pociągu pomimo, Ĺźe większość pasaĹźerĂłw oczekiwała na odprawę znacznie wcześniej. Była to jednak tylko marna uwertura do trzyaktowego spektaklu, jaki rozpoczął się po wejściu do pociągu. Bezpośrednio po zajęciu miejsc w wagonach, część podróşnych przystąpiła do upychania w róşnych zakamarkach przemycanych do Polski papierosĂłw. Czynili to z ogromną wprawą, przy pomocy całych zestawĂłw specjalistycznych narzędzi. Ogromna ilość kartonĂłw z papierosami, oraz sposĂłb ich ukrywania, każą przypuszczać, Ĺźe jest to przemyt dobrze zorganizowany. Dla mnie osobiście najbardziej przykry, i co najgorsze najdłuĹźszy, był akt drugi przemytniczego tryptyku, ktĂłry rozpoczął się po zatrzymaniu pociągu na przejściu granicznym w Krościenku. Natychmiast po zatrzymaniu pociągu rozpoczęła się odprawa paszportowa, tak jak poranna przeprowadzona bez zarzutu. Niestety do odprawy stukilkudziesięciu pasaĹźerĂłw przystąpił tylko jeden funkcjonariusz StraĹźy Granicznej, co spowodowało, Ĺźe sama odprawa paszportowa trwała znacznie ponad godzinę. Mniej więcej po dwudziestu minutach do pracy przystąpiła polska słuĹźba celna. Jej czołówkę stanowiły trzy funkcjonariuszki dokonujące kontroli pasaĹźerĂłw oraz przewoĹźonych bagaĹźy, zaś bezpośrednio po nich wkroczyli czterej kontrolerzy wyposaĹźeni w odpowiedni sprzęt do rozkręcania wagonĂłw i rozpoczęli poszukiwania przemycanych papierosĂłw. PasaĹźerowie wraz z bagaĹźami opuszczali na ten czas kontrolowaną część wagonu. Trudno mieć jakiekolwiek zastrzeĹźenia do sposobu przeprowadzania kontroli, praca wyjątkowo trudna i nieprzyjemna wykonywana było z pełnym profesjonalizmem i duĹźym zaangaĹźowaniem. W pewnym momencie panie kontrolujące zrobiły sobie kilka minut odpoczynku i w oczekiwaniu na swoich kolegĂłw rozkręcających elementy wystroju wnętrza wagonu zabawiały się rozmową w trakcie ktĂłrej najczęściej słyszanym słowem, nie tylko przeze mnie, było to zaczynające się na jedenastą literę alfabetu a określające, w sposĂłb powszechnie uznany za obelĹźywy, najstarszą profesję świata. Owo najpopularniejsze w tym kraju słowo razi mnie zawsze, niezaleĹźnie od tego z czyich ust je słyszę. SzczegĂłlnie jednak razi mnie wtedy, kiedy wypowiadają je kobiety a jeĹźeli w dodatku czynią to podczas słuĹźby, ubrane w mundury w momencie, kiedy reprezentują Rzeczpospolitą, to wraĹźenie jest bardzo przygnębiające. Trzeci akt rozpoczął się po wyruszeniu pociągu z przejścia granicznego. Moi współpasaĹźerowie – przemytnicy przystąpili do ponownego rozkręcania wagonĂłw celem wyjęcia tego, czego z róşnych zapewne powodĂłw nie znaleĹşli celnicy. Z moich obserwacji wynika, Ĺź skuteczność kontroli nie była zbyt wysoko i mogła sięgnąć maksymalnie do poziomu 30%. Na stacji kolejowej w Ustrzykach Dolnych większość przemycanego towaru opuściła pociąg, była godzina 23.30. Opóźnienie wyniosło dwie i pół godziny a mĂłwiąc inaczej, czas przejazdu został przekroczony o 130%. We wszystkich tych wydarzeniach podróşny z przemytniczego pociągu był na najodleglejszym planie, ani czas przejazdu, ani warunki podróşowania nie miały tu Ĺźadnego zdarzenia. Stan techniczny pociągu przewożącego ludzi jest wręcz tragiczny. Z całą pewnością w oczach polskich słuĹźb granicznych kaĹźdy, kto decyduje się wsiąść do pociągu relacji ChyrĂłw – Sanok to zwykły przemytnik, tak właśnie jest traktowany i nikomu nie zaleĹźy na zmianie tego stanu rzeczy. Zadaję sobie pytanie, po co właściwie utrzymywany jest ten pociąg i w czyim interesie prowadzony jest opisany przeze mnie sposĂłb odprawiania pasaĹźerĂłw? Czy nie moĹźna znaleźć innego, bardziej skutecznego sposobu przeprowadzania kontroli, w ktĂłrym słuĹźby graniczne będą dla podróşnego a nie odwrotnie? Według mnie istnieją, co najmniej dwa sposoby zmiany tej patologicznej sytuacji. SposĂłb pierwszy to przeprowadzanie kontroli pasaĹźerĂłw wspĂłlnie ze słuĹźbami ukraińskimi na stacji kolejowej w Chyrowie, jeszcze przed wejściem do pociągu. Czas przejazdu funkcjonariuszy na trasie z Krościenka do Chyrowa i z powrotem nie będzie dłuĹźszy od tego, ktĂłry poświęcają na kontrolę pociągu, a przejazd kontrolowanym pociągiem nie przyniesie dodatkowych kosztĂłw. Drugi sposĂłb to przeniesienie kontroli na stację kolejową w Krościenku. Wystarczy podstawić tam dodatkowe dwa wagony i wprowadzić dla podróşnych przesiadkę, podczas ktĂłrej w łatwy sposĂłb moĹźna dokonać skutecznej kontroli. Dla kolei nie będzie to zbyt wielki problem zwłaszcza w kontekście dewastacji taboru, do jakiej dochodzi podczas wielokrotnego rozkręcania wagonĂłw. JeĹźeli jednak w opinii słuĹźb celnych pociągiem tym podróşują wyłącznie przemytnicy a wprowadzenie zmian jest niemoĹźliwe lub bezcelowe, to moĹźe lepiej zlikwidować pociąg na tym przemytniczym szlaku i tym samym skuteczniej ochronić interesy fiskusa a przy okazji ustrzec wielu obywateli Polski i Ukrainy przed mało przyjemnym traktowaniem. Warto, aby osoby odpowiedzialne za funkcjonowanie kontroli celnej wzięły to sobie do serca.