Nasze Połoniny - Bieszczadzkie Czasopismo Regionalne | Ustrzyki Dolne | Aktualności, artykuły, galerie zdjęć, ogłoszenia, noclegi

:: [17/110] Losy Drugiej Dywizji StrzelcĂłw Pieszych Artykuł dodany przez: Redakcja (2010-12-02 14:44:46) W roku 1940 około 13 tys. polskich Ĺźołnierzy, w przewaĹźajÄ cej większości z Drugiej Dywizji StrzelcĂłw Pieszych (2-ga DSP) znalazło w Szwajcarii schronienie. Zostali internowani do zakończenia wojny. Dzięki swojej pracy pozostawili w Szwajcarii ślady, ktĂłre widoczne sÄ do dzisiaj. Pytanie, jakie nasuwa się na usta, dotyczy integracji tak ogromnej rzeszy Ĺźołnierzy w kraju HelwetĂłw. Czy byli w pewnym stopniu zintegrowani w społeczeństwie szwajcarskim, czy tez odcięci od Ăłwczesnej rzeczywistości republiki alpejskiej? Jednym z internowanych Ĺźołnierzy był Henryk Wiśniowski pochodzÄ cy ze Starego Sambora. Tło historyczne 2-a Dywizja StrzelcĂłw Pieszych powstała na terenie Francji u schyłku 1939 roku. Kadra dywizji była dobrana bardzo profesjonalnie. Jej dowĂłdca został mianowany gen. Prugar-Ketling, ktĂłry chlubnie wałczył podczas kampanii wrześniowej w randze pułkownika. ZastępcÄ dowĂłdcy 2-iej DSP został pułkownik Pelc, ktĂłry pełnił ta funkcje przez cały czas istnienia dywizji. Formowanie dywizji miało miejsce w rejonie Parthenay i trwało około pół roku, do polowy maja 1940 roku, czyli do chwili, kiedy dywizja została wysłana pospiesznie na front w skład III-ej Armii Francuskiej. W pasie przyfrontowym nastÄ piło częściowe uzupełnienie istniejÄ cych brakĂłw w uzbrojeniu, jednakĹźe oddziały przeciwpancerne zostały przydzielone wielkim jednostkom francuskim. 10 maja 1940 armie niemieckie rozpoczęły inwazje Holandii, Belgii i Luksemburga. JuĹź następnego dnia korpusy ekspedycyjne z Wielkiej Brytanii i Francji pośpieszyły na pomoc Belgii. W dniach 12-15 maja pancerne korpusy niemieckie przełamały pozycje francuskie pod Sedanem i opanowały linie rzeki Mozy na przestrzeni 60 kilometrĂłw. W dwa tygodnie po rozpoczęciu operacji Niemcy zajęli Boulogne, Belgowie skapitulowali z rozkazu krĂłla Leopolda XIII-go, a brytyjski korpus ekspedycyjny ewakuował się do Anglii. W poczÄ tkach czerwca kampania na północy Francji została rozstrzygnięta, zaś Niemcy uderzyli na całym froncie w kierunku południowym i południowo-wschodnim. 13 czerwca padł ParyĹź, zaś 17 czerwca Marszalek Petain zwrĂłcił się do NiemcĂłw o rozejm. W konsekwencji tych wypadkĂłw 22 czerwca podpisany został przez Francje akt kapitulacyjny w miejscowości Compiegne. Takie było tło historyczne, na ktĂłrym rozgrywały sie krĂłtkie działania bojowe 2-iej Dywizji StrzelcĂłw Pieszych. Działania bojowe 2-iej Dywizji StrzelcĂłw Pieszych 10 czerwca 1940 roku 2-a DSP została odtransportowana do rejonu Belfort, gdzie 13 czerwca weszła w skład VIII-ej armii francuskiej. Cześć dywizji została skierowana na północ w celu osłaniania tyłów VIII-ej armii i odwrotu prawego skrzydła III-ej armii przeciwko niemieckim kolumnom zmotoryzowanym i pancernym, ktĂłre parły na południowy-wschĂłd, w kierunku na Belfort i Besançon. Ĺťołnierze polscy znaleĹşli sie wiec w pobliĹźu granicy szwajcarskiej, oderwani od linii komunikacyjnych polskich ośrodkĂłw politycznych i wojskowych, pod sprzecznymi rozkazami dowĂłdztwa francuskiego. Wypadki rozwijały się bardzo szybko, w czasie wykonywania jednego rozkazu przychodziła nowa – sprzeczna z poprzednia – dyspozycja. Ostatecznie dywizja otrzymuje rozkaz obsadzenia węzłów drogowych w rejonie Maiche i St. Hippolyte, oddalonych tylko o kilkanaście kilometrĂłw od granicy szwajcarskiej. W nocy z 17-go na 18-go czerwca 2-DSP osiÄ ga nakazane rejony, jednakĹźe Ĺźołnierze sÄ w stanie silnego wyczerpania na skutek forsownych przemarszĂłw. 18-go czerwca dochodzi do walk z Niemcami, jeden z batalionĂłw odpiera nawet silne natarcie przeciwnika wsparte czołgami. W nocy z 18-go na 19-go czerwca gen. Prugar-Ketling zostaje wezwany do dowĂłdcy 45-korpusu, ktĂłry nakazał dywizji kontynuowanie obrony aĹź do wyczerpania zapasĂłw amunicji i następnie przekroczenie granicy szwajcarskiej w nocy z 19-go na 20-go czerwca. RĂłwnocześnie nadchodzi spóźniony rozkaz gen. Sikorskiego, rĂłwnieĹź nakazujÄ cy wycofanie dywizji do Szwajcarii. Internowanie w Szwajcarii 19-go czerwca 1940 na francusko-szwajcarskie przejście graniczne w miejscowości Gomois przybyli dwaj oficerowie 45-go korpusu VIII-ej Armii Francuskiej z prośbÄ o przekazanie następujÄ cego pisma francuskiemu i polskiemu przedstawicielowi w Bernie: „45-ty korpus armii francuskiej, Ĺ‚Ä cznie z polska 2-a Dywizja StrzelcĂłw Pieszych walczÄ w rejonie Clos du Doubs przeciwko przewaĹźajÄ cym silom niemieckim. Brak amunicji sprawia, iĹź sytuacja jest beznadziejna i zmusza nas do przekroczenia granicy szwajcarskiej. Komendant korpusu gen Daille i polski komendant gen. Prugar-Ketling zwracajÄ się do rzÄ du szwajcarskiego z prośbÄ o umoĹźliwienie obu jednostkom wojskowym przejścia granicy i przyjecie ich zgodnie z Konwencja Haska“ (tłum. autora). Władze szwajcarskie w Bernie zgadzały się na internowanie francuskich i polskich Ĺźołnierzy, jednak oświadczyły, iĹź będÄ zmuszone zamknÄ Ä‡ granice, jeśli dojdzie do zawarcia umowy o zawieszeniu broni miedzy Francja a Niemcami. Dlatego tez polski poseł w Bernie nalegał, aby granice przekroczyć jak najszybciej. 20 czerwca oddziały polskie przekraczajÄ granice w szykach zwartych i po raz ostatni defilujÄ przed swymi dowĂłdcami z bagnetami na broni, po czym składajÄ bron na ziemi szwajcarskiej. DowĂłdztwo wraz z ostatnim rzutem wojsk wkracza na teren republiki alpejskiej o 5.30 rano. Tak kończÄ się ofiarne działania bojowe 2-giej Dywizji StrzelcĂłw Pieszych. Po przejściu granicy ze Szwajcaria Ĺźołnierze polscy zostali serdecznie przyjęci przez miejscowÄ ludność - co niezbyt podobało się szwajcarskim władzom wojskowym. Od samego poczÄ tku usiłowano jednak, jak to tylko było moĹźliwe, ograniczać kontakty między internowanymi a ludnościÄ cywilnÄ . Po tym, jak Ĺźołnierze po przekroczeniu granicy, złoĹźyli swojÄ broń i amunicję, zostali poczÄ tkowo zgrupowani w obozach w okolicach Napf oraz w berneńskich regionach Oberland i Seeland. PrĂłba skoncentrowania internowanych w kilku nielicznych obozach okazała się psychologicznym fiaskiem. W 1941 wojskowe władze szwajcarskie postanowiły internowanych przegrupować, tworzÄ c kilka odcinkĂłw internowania. Składały się one z podstawowych obozĂłw głównych, jak rĂłwnieĹź z dalszych okresowych obozĂłw pracy. Losy Henryka Wiśniowskiego W jednym z takich obozĂłw pracy znalazł się Henryk Wiśniowski, inĹźynier urodzony w Starym Samborze. Dopiero po roku pracy fizycznej mĂłgł wykorzystać swoja wiedzę, nabyta na studiach we Lwowie. Wiosna 1941 roku z inicjatywy Poselstwa Rzeczypospolitej w Bernie i dowĂłdztwa Dywizji zostały powołane do Ĺźycia – zarzÄ dzeniem władz szwajcarskich – obozy uniwersyteckie dla studentĂłw polskich. Obozy te zorganizowane w miejscowościach Fryburg, St. Gallen oraz Winterthur, opierały się na uniwersytecie we Fryburgu, uniwersytecie i politechnice w Zurychu oraz na WyĹźszej Szkole Handlowej w St. Gallen. Przewinęło się przez nie około 700 słuchaczy, z ktĂłrych 252 otrzymało stopień wojskowy podchorÄ Ĺźego, a 452 dyplom ukończenia szkoły wyĹźszej. Naukę w obozach uniwersyteckich dla internowanych Ĺźołnierzy prowadzili profesorowie szwajcarscy. Jednak z czasem asystenci i lektorzy rekrutowani byli z szeregĂłw 2. Dywizji. RĂłwnieĹź Henryk Wiśniowski, z uwagi na to, iĹź posiadał tytuł magistra inĹźyniera, został jednym z lektorĂłw na wydziale mechaniki. Wykładał w drugim co do wielkości obozie uniwersyteckim w mieście Winterthur. Miasto to liczyło wĂłwczas około 60 tysięcy mieszkańcĂłw, oddalone od Zurychu zaledwie o 27 kilometrĂłw. Dla Henryka Wiśniowskiego praca w obozie uniwersyteckim była szansa sprzedania swojej wiedzy z zakresu mechaniki inĹźynieryjnej i satysfakcja z wykonywanej pracy. Czuł się dobrze w tym mieście z rozwiniętym przemysłem, z koncernem Sulzera na czele, z muzeami i galeriami sztuki, z kwitnÄ cym szkolnictwem i tętniÄ cym Ĺźyciem we wszystkich dziedzinach. Pracował nie tylko naukowo, lecz takĹźe był aktywny w organizowaniu imprez kulturalnych dla studiujÄ cych Ĺźołnierzy. Henryk Wiśniowski przeĹźył wiec II wojnę światowa, jako internowany w Szwajcarii. Jest oczywiste, iĹź tęsknił za ojczyznÄ , Starym Samborem i bieszczadzkimi połoninami. Mimo ze był starszy od innych Ĺźołnierzy i podoficerĂłw (w czasie internowania miał 36 lat), nie był Ĺźonaty. Mimo to, jak dowiedział się z prasy, ze Stary Sambor leĹźy poza granicami Polski, przeĹźył ciężki szok. Gdy w 1945 roku polscy Ĺźołnierze musieli – po okresie internowania – opuścić Szwajcarię, Wiśniowski stanÄ Ĺ‚ przed dylematem. Nie wiedział czy ma emigrować do USA lub Australii, jak inni jego koledzy, czy prĂłbować zostać za wszelka cenę w Szwajcarii, czy tez wracać do komunistycznej Polski. Zaś Stary Sambor juĹź nie był tym “jego” Starym Samborem … Postanowił wiec pozostać w Szwajcarii. Mirosław Matyja Szwajcaria, listopad 2010 adres tego artykułu: http://www.naszepołoniny.pl/articles.php?id=1161