Jedenacie ton miertelnie gro驕nej trucizny umieszczono w betonowych silosach na Ukrainie- 150 metr籀w od granicy Polski. Pojemniki pky i nadal pkaj. Od ekologicznej, a mo髒e nawet biologicznej katastrofy dziel nas tygodnie , a mo髒e nawet i dni.
W byym ZSRR pestycydy- bo o nie tu chodzi- byy podstawowym rodkiem ochrony rolin przed owadami i gryzoniami. Jeszcze wczeniej substancje te, ze wzgldu na tanio produkcji i niesychan toksyczno, stosowano jako bro chemiczn i biologiczn (np. w Wietnamie). Do dzi synne DDT jest zmor ludzkoci i cho produkcja jest na caym wiecie zakazana, zwizek kr髒y w przyrodzie, powodujc nadal liczne choroby, a nawet mier.
Encyklopedyczne haso opisujce t grup substancji chemicznych brzmi nastpujco; „Pestycydy s zaliczane do rodk籀w o najwy髒szym stopniu zagro髒enia toksykologicznego. Zaliczamy do nich liczne kancerogeny, murageny i teratogen. W powizaniu z waciwociami takimi jak trwao i zdolno do biokumulacji stanowi one jedn z najbardziej toksycznych grup, z jakimi czowiek ma kontakt. Ju髒 p籀 grama na jeden kilogram ciaa stanowi dawk mierteln. Dawki mniejsze powoduj liczne choroby- g籀wnie nowotwory”.
Po upadku ZSRR wadze wielu postsowieckich kraj籀w stany przed problemem utylizacji tysicy ton zapas籀w mierciononej spucizny. Z czci zachodniej Ukrainy zwieziono pestycydy do Sianek.
Ta mao dzi znana miejscowo bya przed II wojn wiatow modnym polskim kurortem. Powojenny podzia polityczny Europy usytuowa j tu髒 za wschodni granic naszego kraju- na wysokoci Bieszczad (kilkanacie kilometr籀w w linii prostej od Ustrzyk G籀rnych). W 2000 roku ustawiono w Siankach 31 wielkich betonowych silos籀w z 11 tonami DDT i innymi pynnymi oraz staymi pestycydami (wedug niekt籀rych 驕r籀de, miertelnie trujcych substancji jest w Siankach trzykrotnie wicej). Sprawca usytuowania mogilnika (tak zwyko si nazywa miejsce skadowania niebezpiecznych zwizk籀w chemicznych i biologicznych) 150 metr籀w od granicy Polski nie jest znany, cho wiele os籀b podejrzenia kieruje w stron ukraiskiej firmy WAT Agroservis S.A. W roku 2001 polskie su髒by specjalne odkryy betonowe silosy i zbaday ich zawarto. Na ostr (cho poufn- aby nie wywoa paniki) not dyplomatyczn 髒dajc rozwizania problemu tykajcej bomby chemicznej tu髒 u granic Polski, wadze Ukrainy odpowiedziay (jak dotd jednym jedynym listem), 髒e problemu nie ma, bo pojemniki s tak skonstruowane, 髒e wraz ze swoj zawartoci wytrzymaj w stanie nienaruszonym co najmniej sto lat.
Niestety , optymistyczne obliczenia Ukraic籀w okazay si cakowicie bdne. Jako betonu u髒ytego do produkcji pojemnik籀w okazaa si fatalna. Ju髒 w roku 2002 silosy- pod wpywem zewntrznych warunk籀w atmosferycznych i 髒rcej substancji od wewntrz- zaczy pka i od tamtego czasu trucizna powoli sczy si do gleby, wypalajc okoliczn rolinno i przenikajc do w籀d gruntowych. Na razie ze skadowiska wycieko nie wicej ni髒 p籀 procent zawartoci, ale problem zaczyna by dramatyczny. St髒enie pestycyd籀w w powietrzu jest tak wielkie, 髒e w bezporedniej bliskoci silos籀w niemal nie spos籀b oddycha,
co osobicie stwierdzili piszcy te sowa. Ludno Sianek i okolic coraz czciej skar髒y si na dolegliwoci dr籀g oddechowych. Liczba przypadk籀w tych i innych (np. nowotwor籀w) wrosa kilkakrotnie. Na szczcie tereny przylegajce do Sianek po stronie Polski s niemal cakowicie bezludne.
Marna to jednak pociecha, gdy spojrzy si na map zaopatrzon w poziomice. Oto silosy z pestycydami staj na skarpie- w dole pod ni pynie San, kt籀ry w tym miejscu jest rzek graniczn. P籀驕niej jednak pynie korytem cakowicie po stronie polskiej i stanowi czsto jedyne 驕r籀do zaopatrzenia w wod pitn dla wielu miast ( np. Ustrzyk Dolnych, Sanoka, Przemyla i Jarosawia). Zasila te髒 olbrzymi zbiornik soliski, by p籀驕niej toczy swe wody prosto do Wisy!
Nieoczekiwanego sprzymierzeca strona polska pozyskaa w osobie w籀jta gminy Sianki- Stepana Iwanowicza Vasyleczki, kt籀ry w alarmujcym licie do prezesa polskiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej pisa; „W 2000 roku, pomimo naszych protest籀w, przywieziono tu betonowe pojemniki wypenione odpadami chemicznymi. Obecnie sytuacja jest du髒o gro驕niejsza, poniewa髒 zagra髒a ju髒 bezporednio kilku polskim wojew籀dztwom”. Vasyleczko prosi stron polsk o interwencj, bo jak twierdzi, rzd Ukrainy na utylizacj skadowiska nie ma pienidzy.
Jak dotd wadze polskie nie doczekay si odpowiedzi na kilka alarmistycznych i ostrych w treci pism sanych do ukraiskich decydent籀w. Na przykad dotd nie spotkaa si z jakkolwiek reakcj nota dyplomatyczna w sprawie Sianek, wystosowana do Urzdu Bezpieczestwa Ekologicznego Ukrainy. Nasi rozm籀wcy (pragncy zachowa anonimowo) twierdz, 髒e bomb biologiczn umieszczono w Siankach nie bez powodu. Ot籀髒 „w razie czego”
Tony mierciononej chemii
spyn niemal w stu procentach na polsk stron i zostan wodami okolicznych rzek przeniesione daleko „od problemu”, pozostawiajc cz Ukrainy cakowicie bezpieczn.
W tej chwili beton silos籀w doszed ju髒 do takiego stopnia erozji , 髒e kruszy si w palcach i – zdaniem fachowc籀w- wystarczy kilka ulewnych deszcz籀w (kt籀re wystpuj tutaj nader czsto), aby przynajmniej kilka zbiornik籀w rozpado si w kawaki, uwalniajc swoj zawarto. Pewne jest tak髒e, 髒e cz zbiornik籀w rozsadzi najbli髒szy jesienny mr籀z.
Jeszcze i inne niebezpieczestwo, kt籀rego nie mo髒na nie bra pod uwag. Ot籀髒 tony mierciononej substancji pozostawione s bez jakiegokolwiek dozoru, a odgradzajcy skadowisko skorodowany drut kolczasty i „jak髒e gro驕ny” napis cyrylic „JAD” (trucizna) na betonowych pojemnikach- wygldaj miesznie. Jeden szalony terrorysta z wizk kilku granat籀w mo髒e wywoa w Polsce stokro wiksz katastrof ni髒 zorganizowany zamach na lotnisko lub warszawskie metro.
Nieatwo byo potwierdzi u tzw. oficjalnych czynnik籀w stopie zagro髒enia, czy nawet samo jego istnienie. W starostwie powiatowym w Ustrzykach Dolnych co tam o sprawie syszano- jednak nic pewnego. Nie inaczej jest w przylegajcej do Sianek gminie Lutowiska. A jednak nieoczekiwanym sukcesem zakoczya si rozmowa z Ukraisk Akademi Nauk. Docent doktor habilitowany Oksana Marystkiewicz- zastpca dyrektora Instytutu Ekologii Karpat UAN- powiedziaa:
-„Od pocztku ledz ten problem, poniewa髒 jest to rzeczywicie olbrzymie zagro髒enie dla strony ukraiskiej, szczeg籀lnie dla naszego byda i pasz, ale te髒 i ludzi. Takie samo zagro髒enie istnieje r籀wnie髒 i dla strony polskiej. Zar籀wno powiat turczaski (le髒 w nim Sianki), jak i caa Ukraina same nie poradz sobie z tym zagadnieniem. Trzeba je niezwocznie rozwiza w caej strefie przygranicznej w ramach Unii Europejskiej. Bdzie to niemo髒liwe bez pomocy Polski.
Andrzej Zawada- z Wojew籀dzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska w Rzeszowie- r籀wnie髒 zna spraw;
-„Badalimy pr籀bki wody z potoku wpadajcego do Sanu ju髒 w 2001 roku. Wykrylimy obecno bardzo niebezpiecznych, st髒onych i przeterminowanych zwizk籀w chemicznych. Jak nas zapewnili Ukraicy, trucizny te zo髒ono w籀wczas do 髒elbetowych pojemnik籀w, kt籀re miay wystarczy na okoo 100 lat. Miay...Teraz zn籀w wystpilimy do strony ukraiskiej o przeprowadzenie nowych bada. Niestety, wynik籀w na razie nie ma.
W ostatnim czasie amerykascy naukowcy ogosili najnowsze, alarmujce wyniki swoich prac przeprowadzonych a髒 na 140 tysicach badanych. Z ustale wynika, 髒e nawet najmniejsza ilo pestycyd籀w, z kt籀r kontaktuje si czowiek, uszkadza trwale wa髒ne rejony m籀zgu i zwiksza ryzyko zachorowania na chorob Parkinsona a髒 o 70 procent.
Marek Szenborn
Ryszard Paradowski
Materia ten jest przedrukiem z tygodnika „Fakty i Mity”. Drukujemy go by pokaza miejscowym wadzom czemu powinny su髒y wzajemne kontakty pomidzy naszym powiatem , a powiatami Stary Sambor i Turka na Ukrainie. Nawizalimy z nimi przyjazne kontakty i je驕dzimy tam od czasu do czasu by pogada i wypi po kilka lampek wina. Te wyjazdy niczemu nie su髒. Dlatego te髒 osobicie zrezygnowaem- jako radny powiatowy -z tych „dobrossiedzkich wizyt”. Do tej pory bowiem nasi przyjaciele zza wschodniej granicy nie potrafili zlikwidowa barbarzyskich opat pobieranych nielegalnie od Polak籀w przekraczajcych granice, nie zwr籀cono Polakom mieszkajcym po tamtej stronie kocioa w Chyrowie o co osobicie prosiem w czasie jednaj z takich przyjacielskich wizyt. Tak髒e w Turce zamiast zaj si oczywistym , jak najbardziej realnym zagro髒eniem zatruciem pestycydami Sanu , a zarazem zbiornika w Solinie, z kt籀rego pobieramy wod pitn dla Ustrzyk rozmawiamy o przysowiowych pierdoach. Tylko twarde negocjacje mog rozwiza ten problem, co nie powinno szkodzi dobrossiedzkim stosunkom. Jak na razie bowiem taka przyja驕, jak mamy, jest przyja驕ni obudn.